Catenaccio nedir?

İtalya futboluna adını veren catenaccio aslında sadece bir taktiktir. İtalyancada catenaccio, kapı kilidi anlamına gelir. Temel felsefesi ise “rakibin gol atamazsa maçı da kazanamaz” üzerine kuruludur.

Dünya futbol tarihinin gelmiş geçmiş en savunmacı oyun planı olarak nam salan catenaccio, rakibin hamle yapmasını engelleyecek şekilde bloke edilmesini, çok sıkı adam markajını gerektirir.

Taktiğin en önemli unsuru ise liberodur.

Sweeper yani süpürücü adı verilen, libero olarak Türkçeleştirdiğimiz, stoperlerin arkasındaki stoper kavramı catenaccio’dan gelir.

Bu fazladan oyuncunun amacı, tüm savunma oyuncuları rakip futbolcuları marke ederken boşta kalabilecek topları ve rakipleri alma görevini üstleniyordu, adı da bu yüzden süpürücü olmuştu.

Catenaccio’da süpürücü oyuncunun 3 temel görev vardı.

1- Rakip forvetlerin oyununu boz.

2- Sahipsiz topları kap ve hızla karşı atağı başlat.

3- Sahadaki rakip oyuncuları ve topları süpür.

Adam markajı yapmayan süpürücü yani liberonun bir diğer görevi ise takımı kontratağa çıkarmaktı ve rakibin arkasına uzun mesafeli isabetli paslar atması beklenirdi.

Son derece teknik olması beklenen, oyun görüşü kuvvetli ve zeki oyunculardan seçilirdi. Bugünkü derin oyun kurucuların yaptığını takımın en gerisinden yapardı.

Savunmacı bir oyuncu olduğu düşünülse de libero aslında hücumu başlatan kilit oyuncuydu.

CATENACCIO’YU KİM BULDU?

Her ne kadar İtalya ile özdeşlemiş olsa da Avusturyalı teknik adam Karl Rapan ilk kez stoperlerin arkasına libero koyan isimdir. Kısa süre sonra bu taktik İtalya’ya sıçramış, Nereo Rocco tarafından Triestina’da kullanılmıştır. Ancak catenaccio’yu geliştiren, Arjantinli efsane Helenio Herrera’dır.

Herrera, savunma dörtlüsünün arkasına liberoyu yerleştirmiş olmasının yanı sıra sıkı adam markajını ve kontratak planlarını geliştirerek taktiği tamamlamıştır.

Herrera’nın Inter ile 3 Serie A şampiyonluğu ve 2 de Avrupa Kupası kazanması, Nereo Rocco’nun ise Milan’la efsanevi Ajax takımını Süper Kupa finalinde 6-0 yenmesi dönüm noktası oldu. Catenaccio İtalya’nın iliklerine işlemişti. 1960’larda tüm takımların bu sert oyuna geçmesi ile ülke futbolu “defansif” damgası yedi.

CATENACCIO FORMASYONU NEDİR?

Catenaccio, tek bir formasyon diziliş değildir, çok sayıda uyarlaması yapılabilir. En çok kullanılanlardan biri 1-3-3-3 olmuştur. 1-4-4-1 ve 1-4-3-2 ise Herrera’nın sık kullandığı diğer dizilişlerdir.

Teknik direktörün kontratak oyunları ile diziliş belirlenirdi ve rakibe göre de değişiklik gösteriyordu.

Gerideki 1, yani liberonun en öndeki hızlı ve driplingçi kanat oyuncularına gönderdiği toplar temel hücum planıydı. Topu alan oyuncu, ister kanat ister forvet olsun, genellikle yalnızdı, “solo run” yani “yalnız koşu” adı verilen bir hücumu uygulardı, kimseyle paslaşmadan arka alandaki boşluktan sadece kaleye gitmeye odaklanırdı.

CATENACCIO İLE OTOBÜSÜ PARK ETMEK ARASINDAKİ FARK NEDİR?

Savunma futbolu denince akla hemen catenaccio gelir. Son yılların sıkça görülen savunma taktiği, “otobüsü park etme” lakabıyla anılan oyuna da catenaccio benzetmesi yapılır. Ancak ikisi arasında önemli farklar vardır.

En temel fark liberodur. Franz Beckenbauer ile özdeşleşen bu pozisyon, modern futbolda yer almıyor. Yukarda anlatmaya çalıştığımız gibi, libero sadece bir savunmacı değil aynı zamanda bugünün deyimiyle “deep lying playmaker” yani “derin oyun kurucu”dur. Bugün bu görevi ön liberolar üstleniyor.

Catenaccio ile ilgili yapılan defansif yorumlarına rağmen aslında bu plan rakibi iyice üzerine çekip geride boşluklar yaratan bir kontratak hücum oyunudur. Otobüsü park etmek ise sadece ceza sahasını kapatmayı, rakibe alan bırakmamayı ve olası hatalardan gol şansı yaratmayı hedefler.

CATENACCIO’NUN SONU

Aralıklarla ve az sayıda futbol adamı tarafından 1980’lerin başına kadar devam etse de catenaccio, 1970’lerde Total Futbol’un gelişiyle kullanılmaz hale geldi. Libero savunmanın önüne geçti. 1990 Dünya Kupası’nda Almanya’da Lothar Matthaus, son libero olarak kabul edilir.